Inleiding

In het begin van lesboeken voor talen vind je vaak ellenlange verhalen over de exacte uitspraak van alle klanken die in de betreffende taal voorkomen.

Ik betrapte mezelf er vroeger altijd op dat ik deze verhalen meteen oversloeg, omdat ik het liefst meteen aan de slag ging met de taal zelf. Ik geloof ook niet in lange inleidingen over uitspraak en klank, omdat je de uitzonderingen en regels zonder daadwerkelijk met de taal aan de slag te gaan onmogelijk allemaal kunt onthouden.

Een verhaal over uitspraak kan wel handig zijn als naslagwerk, en dat is waar dit artikel voor dient. Zelfs dan wil ik het nog zo summier mogelijk houden, want anders raak je al snel het overzicht kwijt. De prijs die je hiervoor betaalt, is dat je in het begin een aantal finesses zult missen.

Dat maakt niet uit: die komen al doende vanzelf wel.
In principe kun je ervan uitgaan dat alle letters in het Japans hetzelfde klinken als het Nederlands. Vanzelfsprekend zijn er echter een paar uitzonderingen, die ik hieronder één voor één uit de doeken zal doen.

Mora

Japanse lettergrepen worden mora genoemd. Alle mora duren in het Japans exact even lang. Japans is dus een hele ritmische taal.
Voor ons Nederlanders is een mora exact hetzelfde als een lettergreep, met dien verstande dat de klank n in het Japans als een aparte lettergreep wordt beschouwd als deze wordt geschreven als ん in hiragana of ン in katakana. De n in het woord ma-n (10.000) wordt dus even lang aangehouden als de lettergreep ma.


man

Lange mora

Met een macron (het streepje op de ō en ū in romaji, een extra う of お in hiragana of een ― in katakana) wordt een lettergreep exact twee keer zo lang. Als we een metronoom laten lopen, zouden we Kyōto (Kioto) dus uitspreken als Kjo-to, waarbij de Kjo exact twee keer zo lang duurt als de to.


Kyōto

Pauzes

Met een verdubbeling van een medeklinker (een っ in hiragana of een ッ in katakana) lassen we een pauze in van exact één mora. Als we een metronoom laten lopen, zouden we Tokkyo (patent) dus uitspreken als To-…-kjo, waarbij de pauze tussen To en kjo even lang duurt als de To of de kjo.


tokkyo

Klemtonen

Het Japans kent geen klemtonen zoals wij die kennen. Dat wil zeggen dat Japanse lettergrepen niet worden benadrukt door ze harder uit te spreken dan andere lettergrepen. Ze kunnen wel nadruk krijgen door ze op een hogere toonhoogte uit te spreken. Dit is een subtiel, maar héél belangrijk verschil.

Om dat verschrikkelijke Nederlandse accent kwijt te raken, zul je je dus moeten aanleren om je stemvolume min of meer gelijk te houden. Dat is zeker in het begin erg lastig, omdat je instinctief gewend bent om meTEEN je STEM te verheffen als je iets wilt beNAdrukken.

Klinkers (a, i, u, e, o)

Klinkers, met uitzondering van de e en de o, worden in het Japans allemaal ‘lang’ uitgesproken: aa, ie, uu, è en ò. De klinkers in het Japans zijn heel puur. Ze krijgen dus geen j-klank aan het eind, zoals je in 'volks' Nederlands nog wel eens hoort in zinnen als ”ik kijk teejveej”.


a i u e o

De stomme i en u

Een i of een u in een mora zonder nadruk wordt ingeslikt. SHI-ma (eiland) wordt uitgesproken als SHIE-ma (hoog-laag), terwijl DE-shi-ta (was) wordt uitgesproken als DE-sj-ta (hoog-laag-laag, zonder i). Hetzelfde geldt voor u: SU-mu (wonen) wordt uitgesproken als SU-mu (hoog-laag), terwijl DE-su (is) wordt uitgesproken als DE-s (hoog-laag, zonder u).


shima deshita sumu desu

De chi

De Japanse chi wordt uitgesproken als tsjie.


chi

De fu

De Japanse fu wordt uitgesproken door je lippen te tuiten en te blazen.


fu

De g

De Japanse g is stemhebbend, zoals in het Engelse go.


g

De hi

De Japanse klank hi (ひ in hiragana en ヒ in katakana) klinkt als de Limburgse g (de zachte g) gecombineerd met de klank ie: gie. Let wel: de zachte g klinkt totaal anders dan bijvoorbeeld de harde g in het Zuid-Hollandse ga!


hi

De j

De Japanse j wordt uitgesproken als dj.


j

De r

De Japanse r is de moeilijkste klank voor ons Nederlanders. Hij houdt het midden tussen een r en een d. Spreek een Nederlandse d uit en voel waar je tong je gehemelte raakt. In plaats van dat je je tong nu tegen deze plek aan laat komen, laat je hem lichtjes van achteren naar voren over deze plek heen gaan. Je stipt als het ware heel kort je gehemelte aan door je tong eroverheen te bewegen.

Mensen die de Nederlandse r uitspreken zoals het hoort (voor in de mond), kunnen gebruikmaken van dezelfde r, mits ze deze niet meer dan exact één keer laten rollen. Zelf behoor ik helaas tot de groep Nederlanders die de r verkeerd uitspreekt (achter in de mond met de huig). Het heeft me dus heel veel moeite gekost om me de Japanse versie eigen te maken.


r

De sh

De Japanse sh wordt uitgesproken als sj.


sh

De v

De Japanse v wordt uitgesproken als bv (je komt deze klank alleen tegen in leenwoorden). De klank wordt zo uitgesproken, omdat Japanners de losse v niet uit kunnen spreken.


v

De y

De Japanse y moet je lezen als een j. Tōkyō wordt dus uitgesproken als TO-kjo (hoog-laag, waarbij zowel To als kjo twee keer zo lang worden aangehouden dan normale mora).


Tōkyō

Voorbeelden

Twee leuke voorbeelden ter afsluiting: woorden die Nederlanders te pas en te onpas verkeerd uitspreken.

Allereerst de beroemde Japanse vechtsport jūjutsu. Dat wordt dus niet uitgesproken als jie-oe-jie-tsoe of iets dergelijks. Het is DJUU-djuu-ts (hoog-laag-laag), waarbij de eerste djuu twee keer zo lang wordt aangehouden als de tweede djuu en de laatste ts. De u in tsu vervalt, omdat deze lettergreep geen nadruk krijgt (stomme u).


jūjutsu

Dan de naam van de keizer die volgens historici een te passieve rol heeft gespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog: Hirohito. Deze naam wordt uitgesproken als chi-RO-ch-to (laag-hoog-laag-laag), waarbij de ch wordt uitgesproken als een zachte g en de i in de tweede chi vervalt, omdat deze lettergreep geen nadruk krijgt (stomme i). Het is dus zeker geen HIE-ro-HIE-to, zoals je zo vaak hoort.


Hirohito

Dit artikel is een eerste opzet. Wellicht roept deze tekst vragen op, en kunnen we het artikel op basis daarvan verder uitbreiden.

---

Smaakt dit naar meer? Japans leer je het beste "offline" op onze taalschool in Leiden. Daar kunnen we je tot een veel hoger niveau brengen en veel meer begeleiden. Klik hier voor meer informatie!

---